Laatst was een nieuwe vrijwilliger voor het eerst op bezoek bij ons in de woongemeenschap. Ze had helpen koken en we hadden veel gepraat over wat er mis is in de wereld en over hoe alles fundamenteel anders zou moeten in onze samenleving. We hadden het over acties die gepland in onze agenda’s staan, voor het klimaat, tegen kernwapens enzovoort. En deze vrouw zuchtte, “hoe kunnen we de maatschappij nou ooit op een dieper niveau veranderen? We kunnen wel her en der actie voeren voor dit of dat, en af en toe winnen we iets kleins. Maar alles moet eigenlijk zó anders.”

Toen voelde ik opeens de politieke passie in mezelf opborrelen. Ik vertelde dat ik geloof dat het belangrijk is om in jezelf en in je directe omgeving het goede voorbeeld te laten zien, in het klein. En ik hoorde mezelf vurig vertellen dat het altijd het uitgangspunt van de Catholic Worker-beweging is geweest: de combinatie van én politieke actie én laten zien hoe het ook anders kan. “Building a new society in the shell of the old”, zoals Peter Maurin al bijna 100 jaar geleden zei. Peter Maurin en Dorothy Day, de oprichters van de Catholic Worker beweging, stichtten gemeenschappen die zich bezighielden met zowel directe politieke actie voor een rechtvaardige samenleving, als directe hulp aan de armen. In hun tijd was dat vooral actie tegen oorlog en voor de rechten van uitgebuite arbeiders, en soep, brood en koffie uitdelen aan arme werkloze mannen op straat.

De laatste tijd voel ik niet zo veel passie of energie om echt actie te voeren. Ik geloof er wel in, maar ik doe het al meer dan 15 jaar en ik word er de laatste tijd zelden erg enthousiast van het idee. Dus dan bied ik maar weer eens aan om thuis te blijven met ons kindje, zodat manlief wel op pad kan. Maar in dat gesprek met die nieuwe vrijwilliger verbaasde het me hoe enthousiast ik plotseling werd. Want ik wil wél de wereld veranderen, en ik zie om me heen dat inspirerende voorbeelden wel effect hebben.

Toen ik 15 was werd ik als eerste in de familie vegetariër, en een paar jaar later was mijn ene zusje veganist en de andere zus zowel bezig met haar vlees- als plastic consumptie te verminderen. En ik op mijn beurt was gestopt met vlees eten vanwege mijn nieuwe vrienden die al vegetariër waren. Ook andere belangrijke keuzes zoals minder vliegen of bewust minder loonarbeid worden makkelijker als je iemand kent die dat ook doet. Ik bedoel niet dat wij alleen elkaar kopiëren, eigen inzicht en overtuiging is natuurlijk de basis voor radicale keuzes. Maar zowel als inspiratie als om te laten zien dat iets mogelijk is in je eigen context, zijn voorbeelden van mensen in je omgeving essentieel.

Ik herken dat het hopeloos en frustrerend kan zijn om actie te voeren, omdat je zelden direct resultaat krijgt te zien. Dan is het heel fijn om ondertussen ook te bouwen aan een alternatief, en te proberen een voorbeeld te zijn. Zonder anderen dat op te leggen of steeds met mensen in discussie te gaan over hoe alles zou moeten, maar gewoon door zelf iets te doen en vorm te geven waar je echt in gelooft. Zoals samen bidden met mensen uit verschillende religies of geloofstradities. Of stoppen met nieuwe kleding kopen. Of zelf groente verbouwen in je moestuin. Of plek bieden voor een vluchteling die van de staat geen rechten krijgt.

Aan de andere kant krijgt dit soort focus op jezelf, je eigen handelingen en eigen moraliteit, ook steeds meer kritiek in het openbare debat. Een tijd geleden stond er in Trouw een essay van filosoof René ten Bos over het problematische van het opkomende klimaatmoralisme. Hij heeft goed onderbouwde kritiek, vooral op anderen dingen opleggen of op de gedachte “als iedereen maar doet wat ik doe (afval scheiden, stoppen met vliegen, etc) dan was het probleem al opgelost”. Met de eindconclusie van het essay, stem ik helemaal in. René ten Bos zegt ongeveer: koester je moraliteit maar houd hem klein, en durf het aan om politieke strijd te voeren als je iets dwarszit.

Een goede samenvatting voor wereldverbeteraars in onze tijd. En ik zou ook willen toevoegen: samen, in kleine groepen of gemeenschappen, houden we zowel het actievoeren als het neerzetten van het goede voorbeeld beter vol. En helpen we elkaar om niet te ver te gaan in het een of het andere, en zo ons doel voorbij te schieten. Juist samen in gemeenschap kunnen we werken aan “een wereld waar het makkelijker is om goed te zijn”, om nog eens Peter Maurin te mogen citeren. Dit hoop ik in het komende jaar nog concreter met de Dorothy-gemeenschap te mogen doen.